Ek Besinler ve Hazırlanması

EK BESİNLER VE HAZIRLANMASI

Anne sütü ile beslenen bebeklere 6. aydan itibaren ek gıdalar verilmeye başlanır. İlk 6 ay sadece anne sütü alan bebeğe deneyerek azar azar arttırmak suretiyle ek gıdalar verilir. Önceden sadece anne sütü verilirken bu dönemde önce ek gıdalar, sonra anne sütü ile beslenmeye devam edilir. 

Yoğurt:

Yoğurt, özel yoğurt basilleri ile pıhtılaştırılmış süttür. Hazırlanması sırasında katkı maddeleri içerebileceğinden sokak yoğurtları yerine evde yapılan yoğurtların küçük bebeklere yedirilmesi daha doğrudur. İlk verilmesi gereken ek besindir. Anne sütünün hiç alınamadığı ya da yetmediği durumlarda 1.aydan itibaren verilebilir.

1 su bardağı süt (200cc)*, 1 tatlı kasığı yoğurt mayası**.

Süt süzülüp ateşe konur, kabardıktan sonra 5 dakika daha kaynatılır. Elin dayanabileceği sıcaklığa gelinceye kadar soğutulur. 1 tatlı kasığı yoğurt mayası eklenir. Üzeri örtülerek cam kavanozda, oda sıcaklığında 3-6 saat kımıldatmadan bekletilir. Yoğurt haline geldikten sonra buzdolabında saklanır.

*İnek sütü yerine, formül süt kullanılabilir. Bu yolla hazırlanan yoğurt için de 30cc suya 1 ölçek mama olacak şekilde 200cc formül süt hazırlanır.

**Yoğurdun mayası yoğurttur.

Meyve suları ve püreleri:

Kalori değerleri, protein ve lipit miktarları düşük olan meyveler özellikle karbonhidrat ve vitamin kaynaklarıdır. Üzüm dışında tüm meyvelerde sakkaroz bulunur. Baslıca C vitamini tasırlar. Mineral oranları çeşitli meyvelerde değişmekle beraber genel olarak potasyumdan zengindirler. Karışık beslenen bir bebeğe demir emilimini engellememesi için meyve öğünü anne sütü öğününden uzak olmalıdır. Süt çocuklarına verebileceğimiz başlıca meyveler elma, armut, şeftali, muz ve narenciye grubudur. Dut ve incir, ishal yapabilecekleri için 18.aya kadar tercih edilmez. Kavun ve karpuz verilebilir ancak besin değerinin düşük olduğu aileye anlatılmalıdır. Meyveler çiğ veya pişmiş olarak verilebilir. Ancak vitamin değerinin azalmaması için çiğ verilmesi tercih edilir.

·        Elma ve armut: Genellikle ilk başlanan meyvedir. Orta boy bir elma 60 kalori sağlar. Hazırlandığında bekletilmeden yedirilmelidir.

·        Şeftali: Ekşi ve olgun olmayan şeftaliler bağırsak hareketlerini arttırarak ishale neden olabilirler.

·        Narenciye Grubu: 8.aydan sonra suları, daha sonra da kendileri verilmelidir. Eksilikleri nedeniyle barsak peristaltizmini arttırabileceğinden bir kahve kasığı ile başlanmalıdır.

·        Muz: Fosfor ve magnezyumdan zengindir. Olgun muz kullanılmalıdır. Yeşil muzlar %15-20 nişasta içerirken, bu oran olgun muzda %1-5 dir. Olgun olmayan muzlar aşırı selüloz ve nişasta nedeniyle ishale yol açabilirken, olgun

muz içerdiği pektin nedeniyle ishallerde de kullanılan bir meyvedir.

Hazırlanışı:

Meyve, temizce yıkandıktan sonra kabuğu soyulur. Cam rendede rendelenip süzülerek meyve suyu elde edilir. C vitamini okside olacağından blender ya da metal rendeler kullanılmamalıdır. Meyve suları ve pürelerine şeker katılmamalıdır. Hazır katkı maddesi içeren meyve suları kullanılmamalıdır.

Muhallebi:

Çocuk besini olarak toplumun sıklıkla başvurduğu mama muhallebidir. Muhallebilerin sütle veya formül sütle hazırlanması mümkündür. Yarı sulu kıvamda (biberondan geçebilecek şekilde) olması ve %5’den fazla seker içermemesi gerekir. Kaşıkla yedirilen muhallebi sindirimi kolaylaşır. Muhallebi 98kkal/100ml enerji, 3,3gr/100ml protein sağlamaktadır.

İnek sütü muhallebisi

1 bardak süt (200cc), 3 silme veya 2 tepeleme, tatlı kaşığı pirinç unu (10gr), 2 silme veya 1 tepeleme tatlı kaşığı seker (10gr)*.

Pirinç unu, az miktarda süt ilave edilerek tahta kasık ile ezilir. Kalan süt eklenerek kısık ateşte yavaş yavaş karıştırılarak pişirilir. Pişirme işlemi 10-15 dakika, boza kıvamına gelinceye kadar sürdürülmelidir. Kahve pişirir gibi 1-2 dakika pişirmek doğru değildir. Ateşten indirdikten sonra seker ilave edilir. Zayıf veya kabızlığı olan çocuklarda 1 çay kaşığı bitkisel yağ konabilir.

*Kilolu bebeklerde şeker ilave edilmez.

Formül süt muhallebisi

1 bardak su (200cc), 3 silme veya 2 tepeleme tatlı kaşığı pirinç unu (10gr), Formül süt (6 ölçek)*.

Pirinç unu suyun bir kısmı ile iyice ezilir ve geriye kalan su bu karışıma eklenir. Kısık ateşte yavaş yavaş karıştırarak 10-15 dakikada boza kıvamına gelinceye kadar pişirilir. Ateşten indirdikten sonra elin dayanacağı sıcaklığa (40-50 derece) gelinceye kadar soğutulur, formül süt ilave edilir, karıştırılır. *Formül süt 30cc suya 1 ölçek olarak hesaplanır.

Sebze çorbası, püresi:

Sebzeler zengin vitamin ve mineral kaynaklarıdır. Mevsime ve yöreye uygun sebzeler kullanılarak yapılabilir. Kolay elde edilen ve ucuz besin kaynaklarıdır. Sebze mamaları hazırlanırken taze sebzeler kullanılmalıdır. İçine pirinç ve yağ eklenerek tat ve kalori yönünden zenginleştirilebilir. Pirince ek olarak 1 çay kasığı irmik de eklenebilir. Sebze çorbaları hazırlanırken kullanılacak sebzeler arasında patates, havuç, kabak, taze fasulye, marul, ıspanak, domates, semizotu, taze biber, bezelye sayılabilir. Ispanak, salatalık, taze fasulye ve maydanoz demirden zengindir ancak bu yolla alınan demir emilimi zor olduğundan organizma düşük düzeyde yararlanır. Patlıcan besleyici değeri olmadığından konulmamalıdır. Karnabahar ve nohut gaz yaptıkları için kullanılamaz. Sebze çorbası pişirilirken küçük bir tencerede (mümkünse basınçlı tencere) az miktarda (1-2 bardak sebzelerin üstünü kapatacak kadar) suyla pişirmelidir.

1-2 bardak su (200-400cc), 1 küçük boy havuç (25gr), 1 orta boy patates (50gr), 1/2 orta boy kabak (25gr), 1 orta boy domates (50gr), 1 silme tatlı kasığı pirinç veya bulgur veya mercimek, 1 tatlı kasığı bitkisel yağ.

Sebzeler ve pirinç iyice yıkanır. Soyulduktan sonra küçük küçük doğranır. Basınçlı tencereye 1-2 bardak su konularak içine sebzeler ve pirinç ilave edilir. Tencerenin kapağı kapatılarak sebzeler yumuşayıncaya kadar pişirilir. Daha sonra içindeki su ile tahta kasık kullanılarak iyice ezilir. Tel süzgeçten geçirilir. Bir tatlı kasığı yağ ilave edilerek çocuğa verilir.*

*En az 1 yaşa kadar tuz eklenmez.

*Sebze çorbasına başladıktan 15 gün sonra zenginleştirilir. Bu amaçla 1 ceviz kadar (30gr) kıyma, ufalanmış yumurta sarısı, beyaz peynir (1 kibrit kutusu kadar), rendelenmiş kaşar peyniri (1 çorba kaşığı), tavuk ya da balıketi eklenebilir.

Karaciğer:

7. aydan itibaren zarları ayrıldıktan sonra haşlanır, rendelenerek pişmiş sebze çorbasının içine atılıp bir taşım daha kaynatılır. Karaciğer ayrıca suda pişirilip bıçak sırtı ile ezilerek başlangıçta 1 çay kaşığı olmak üzere verilebilir. Haftada 1 kez verilmelidir. Karaciğer aminoasit ve glukojenden zengindir, A, D vitamini ve demir içerir. 100gr’ında 136 kalori enerji vardır.

Balık:

Yağsız ve kılçığı az balıklar tercih edilmeli, balık iyi pişmiş olmalı ve kılçıksız olduğundan emin olduktan sonra iyice ezilerek önce 1 tatlı kaşığı başlanmalı sonra miktar artırılmalıdır.

Tavuk:

Haşlanıp didiklenerek günde 30gr kadar sebze çorbalarına 7. aydan sonra katılabilir.

Yoğurtlu sebze çorbası:

1 kepçe yoğurt (125cc), 1 orta boy patates, 1 yemek kaşığı pirinç veya buğday un, 1 tatlı kaşığı zeytinyağı.

Bir tencereye yoğurt konur. Az su ile sulandırılır, evde olan bir sebze doğranır. 1 yemek kaşığı pirinç veya buğday unu ve zeytinyağı eklenerek pişirilir.

Tarhana çorbası:

2 yemek kaşığı kuru tarhana, değişik sebzeler, 1 tatlı kaşığı zeytinyağı.

Bir tencereye tarhana konur, az su ile sulandırılır. Üzerine 1 çay bardağı su, 1 küçük boy havuç, patates (rendelenmiş) ve zeytinyağı eklenerek pişirilir.

Yumurta:

Alerji riski yüksek, kolesterolden zengindir. Ancak önemli protein, demir ve vitamin kaynağıdır. Ortalama bir yumurta 6-8gr protein içermektedir, 70-80kcal enerji sağlar. Çocuğa verilecek yumurta taze olmalıdır ve en az 5 dakika kaynatılmalıdır. Katı olması öncelikle tercih edilir. 12.aydan önce sadece yumurtanın sarısı verilir. Başlangıçta 1/8 yumurta sarısı az miktarda sütle ezilerek verilir, herhangi bir yan etki görülmezse miktar yavaş yavaş artırılarak 8-10 gün içinde tam yumurta sarısı verilir. Alerji olursa 20 gün kadar beklendikten sonra tekrar denenir. Haftada 3 kez yumurta sarısı verilmesi, peynirle dönüşümlü uygulanması uygundur.

Beyaz peynir:

Suda bekletilip aksamdan tuzu alınan beyaz peynir 6.aydan itibaren başlanır. Sabah kahvaltısında sütün içine ezilerek veya sebze çorbasına eklenerek verilebilir. Başlangıçta az miktarda daha sonra giderek artırılarak 1 kibrit kutusu büyüklüğünde (20gr) yedirilmelidir. Özellikle tuzsuz yağsız peynir ile başlanabilir, daha sonra labne peynir denenebilir.

0-6. ay Sadece anne sütü	6-7. ay Anne sütü	7-9. ay Anne sütü	9-12. ay Anne sütü	>12. ay Anne sütü
	Devam maması Yoğurt Meyve suyu, Sebze çorbası, Yumurta sarısı (1/4 oranında)	Yumurta sarısı (tam) Muhallebi Meyve suyu Yoğurt, Pastorize peynir Et (tavuk, balık) Bitkisel yağlar Sebze püre veya sebze çorbası Pekmez Devam maması	İyi ezilmiş ev yemekleri Zenginleştirilmiş sebze çorbası Tahıl kuru baklagil ezmeleri Yoğurt, peynir Muhallebi Et Devam maması	Aile sofrası